CUMHURİYET DÖNEMİ TİYATRO YAZARLARI

1. 1923-1950 DÖNEMİ YAZARLARI

1. MUHSİN ERTUĞRUL
2. Çağdaş Türk tiyatrosunun kurucusudur. 28 Şubat 1892’de İstanbul’da dünyaya geldi.
3. 1909’da Erenköy’de Burhanettin Kumpanyası’nda Sherlock Holmes oyununda canlandırdığı “Bob” karakteriyle profesyonel manada tiyatroyla tanıştı.
4. Moskova, Berlin ve Amerika gibi ülkelerde bulundu ve kendini tiyatro ve sinema alanında geliştirdi.
5. Türk tiyatrosunun kurumlaşmasında önemli rol oynamış ve Batılı anlamda Türk tiyatrosunun kurucusu sayılmıştır.
6. Türk sinemasının da gelişmesinde katkısı büyüktür. İlk sesli, ilk renkli sinema filmlerini kendi yapmıştır.
7. Senaryolar dışında “İnsan ve Tiyatro Üzerine Gördüklerim” adlı bir eseri vardır.

• MUSAHİPZADE CELAL
• Batı edebiyatını model almış Osmanlının son dönemi ile Cumhuriyet’in ilk dönemlerinde yaşamış bir yazar olmakla birlikte daha çok Doğulu bir kimliğe sahiptir.
• Eserlerinin konularını tarihten alır. Çünkü geçmişe ve geçmişin değerlerine özlem duyar.
• Tarih onun için Osmanlı hayatından kesitler sunmasını sağlayan bir malzemedir.
• Oyunlarında Türk halk edebiyatından, gelenek göreneklerden yararlanmıştır.
• “İstanbul Efendsi” ve “Kaşıkçılar”  adlı oyunlarında halk tiyatrosu özelliklerinden yararlandığı açıkça görülür.
• “Aynoraz Kadısı” adlı oyununda Aristophanes’in “Eşek Arıları” adlı eserindeki gibi adalet örgütünü ele almış ve Osmanlı İmparatorluğu döneminde hocalarla papazların din perdesi altında yaptıkları her türlü uygunsuz işleri yermiştir.

• ESERLERİ: İstanbul Efendisi, Atlı Ases,İtaat İlamı, Macun Hokkası,Aynoraz Kadısı, Bir Kavuk Devrildi.

• İBNÜRREFİK AHMET NURİ SEKİZİNCİ
• Tiyatroya 1908 yılında aktör olarak başlar.
• Daha sonra tiyatro yazarlığını başlı başına bir uğraş olarak görür. Bu yönüyle dönemin diğer sanatçılarından ayrılır.
• Darülbedayi’nin kurucularındandır.
• Komedi yazarıdır.
• Komedilerinde daha çok aile kurumunu ele alarak kadın- erkek, karı-koca, ana-baba ve çocuk ilişkilerini işledi.
• Fransızcadan birçok adaptasyon yapmıştır.
• Dili oldukça iyi kullanmıştır.
• Oyun tekniği açısından da oldukça başarılıdır.
• ESERLERİ: Alemdar, Hisse-i Şayia, Ceza Kanunu, Sivrisinekler, Şeriye Mahkemesinde…
•  
• FARUK NAFİZ ÇAMLIBEL
• Daha çok şair kimliğiyle tanınan sanatçı, hecenin beş şairinden biridir.
• Şiire aruzla başlamış, sonra milli olana yönelerek hece ölçüsünü kullanmıştır.
• Romantik- realist etkiler görülür.
• Anadolu’yu görünce realist eserler vermiştir.
• “Sanat”, “Han Duvarları”, “ Çoban Çeşmesi “ gibi önemli şiirlerinin yanında tiyatro eserleri de yazmıştır.
• Hem tiyatro eserleri hem de manzum okul temsilleri yazmıştır.
• ESERLERİ: Canavar (Köy sorunlarını işler.),

Akın, Özyurt, Kahraman, Yayla Kartalı  (Bu eserler o yıllardaki resmi tarih tezini destekler nitelikte ve milliyetçi eserlerdir.)

• YAŞAR NABİ NAYIR
• Roman, hikâye, fıkra, makale, gezi yazısı gibi türlerde de ürün vermesine rağmen şiirleriyle tanındı.
• Yedi Meşaleciler’ dendir.
• Edebi yönünden çok yayımcılığıyla edebiyatımıza katkı sağlamıştır.
• Türkçenin sadeleşmesine ve Atatürkçülüğün yayılmasına katkı sağlamıştır.
• ESERLERİ: Mete, Köyün Namusu, Beş Devir,İnkılap Çocukları

• REŞAT NURİ GÜNTEKİN
• Yazı hayatına roman, hikaye,tiyatro,gezi yazısı, eleştiri, anı, çeviri gibi birçok türde devam etmiştir.
• 20. Yüzyılın en büyük romancılarındandır.
• Anadolu insanının yaşantısını, sorunlarını, inançlarını; süsten uzak,açık ve doğal bir dille anlatmıştır.
• 1922’de yazdığı ve büyük bir üne kavuştuğu ÇALIKUŞU romanını, önce “İSTANBUL KIZI” adıyla oyun olarak yazmıştır. Oyun sahnelenmeyince oyunu romana dönüştürmüştür.
• Eserlerinde hem romantik hem de realisttir.
• ESERLERİ: Hançer, Hülleci, Balıkesir Muhasebecisi, Tanrıdağı Ziyafeti, Eski Rüya, Ümit Mektebinde…

• 1950-1980 DÖNEMİ YAZARLARI

1. HALDUN TANER (1916-1986)

•    Öykü ve oyun yazarıdır. Fikir ve kültür insanı olarak aydınlanma düşüncesinin oluşumunda etkili olmuştur.

• Öykülerinde bireyin toplum içindeki yaşayış özelliklerinden yola çıkarak davranış ve düşünüş biçimlerinin eksik, aksak yanlarını mizahi bir dille işlemiştir.
• Toplumsal yaşamın düzenlenmesinde insanın etkileyici, belirleyici gücünün önemini vurgulayarak bu kişilerin yanlışlıklarının, toplumdaki düzensizliklerinin kaynağı olduğu görüşünü savunmuştur.
• Öykülerinde meddah geleneğinin anlatım olanaklarından yararlanmıştır.
•  Eski ve yeni yaşam biçimleri arasında kalmış kişilerin, sonradan görme zenginlerin yaşayışlarını, yeni yaşam koşullarına uyum sağlayamayan kişileri alaycı bir dille anlatmıştır. Daha geniş kitlelere ulaşabilme amacıyla da tiyatroya yönelmiştir.
• Türk tiyatrosuna sayısız oyun kazandırmış, tiyatromuzu ileriye götürmüştür.
• Sürekli yeni şeyler deneyen, kendini aşmaya çalışan biridir. Eserlerinde entrikalı, sürprizli, güldürücü olaylara yer vermiştir.

• Eserlerinde izleyenlere yer yer bilgi veren ansiklopedik bir yan da bulunmaktadır.

• Tiyatrolarında eleştiriyi güldürü ile yoğurmuş; izleyiciyi güldürürken hem sarsmış hem şaşırmış hem de düşündürmüştür.

• Eserlerinde çağının sorunlarını ortaya koymuş, eser kişilerinden hareketle çözümler de sunmuştur.

• Tiyatrodaki ilk eserlerinde dramatik türün başarılı örneklerini vermiştir.

 • Zeki Alasya ve Metin Akpınar ile Devekuşu Kabaresini kurmuştur.

• Epik tiyatronun, kabare tiyatrosunun bizdeki öncüsüdür. Edebiyatımızdaki ilk epik tiyatro olan Keşanlı Ali Destanı’nı yazmıştır.

Tiyatroları: Günün Adamı (yazdığı ilk oyun), Dışarıdakiler, Huzur Çıkmazı, Keşanlı Ali Destanı Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım , Vatan Kurtaran Şaban, Fazilet Eczanesi, Ay Işığında Şamata, Sersem Kocanın Kurnaz Karısı, Zilli Zarife…

• REFİK ERDURAN (1928-2017)
• Tiyatro eserleriyle tanınmıştır.
• Tiyatro eleştirisi, fıkra, roman türünde de eserler vermiştir.
• Uluslararası Tiyatro Enstitüsü Türkiye Merkezinin başkanlığını 1986’dan ölümü olan 2017’ye kadar sürdürmüştür.
• Yurt içinde ve yırt dışında sinema ve televizyon senaryoları yazmış; birçok oyunu sahnelenmiştir.
• Genellikle toplumsal bozuklukları, kurumları eleştiren, kimi zaman da gülünç yanları ile sergileyen bir tutum işlemiştir.
• Daha çok güldürü ve vodvil türünde oyunlar yazdı.

 • Tiyatroları: Cengiz Han’ın Bisikleti, Bir Kilo

Namus, Karayar Köprüsü, Bunu Yapan İki Kişi, Canavar Cafer

• ORHAN ASENA (1922 – 2001)
• Edebiyata şiirle başlamış, tiyatro yazarı olarak tanınmıştır.
• Gılgamış Destanı’ndan ve Babil efsanesinden  esinlenerek yazdığı “Tanrılar ve İnsanlar” oyunuyla ünlenmiştir.
• Tarihten aldığı olayları ve topluma mal olmuş kişileri konu edinmiştir.
•  Daha çok tarihi konuları ele alan eserler vermiş, çok üretken bir oyun yazarı olan Orhan Asena, “Türk tiyatrosunun Shakespeare’i” olarak anılır.

Tiyatro: Tohum ve Toprak (Alemdar Mustafa Paşa adıyla da basılmıştır.), Hürrem Sultan, Tanrılar ve İnsanlar, Fadik Kız, Atçalı Kel Mehmet, Karacaoğlan, Ölü Kentin Nabzı, ya Devlet başa Ya Kuzgun Leşe

• TURAN OFLAZOGLU (1932 – )
• Oyunlarının konusunu, köyden ve Türk tarihinden almıştır. Oflazoğlu’nun tiyatroları konusunu köyden alanlar, tarihi oyunlar ve sembolik oyunlar olarak üç grupta incelenebilmektedir. Tarihi oyunlarında iktidar-güç kavramıyla ilgili çatışmaları ele alan yazar, sembolik oyunlarında ise insanın içindeki hem mazlumu hem zalimi ortaya çıkaran ve değişik yorumlara elverişli bir kurgu ortaya koymuştur.
• Yazar eserlerinde günlük yaşamın gerçekleriyle sanatın gerçeklerini başarılı bir şekilde sentez yaparak okuyucusuna sunmuştur.
• Oyunlarının birçoğu basılmıştır.
• Oyunları televizyonda da yayınlanmıştır.
• Nietzche, Rilke, Shakespeare,Kafka ve Berkman’dan çeviriler yapmış; tiyatro üzerine yazılar yayımlamıştır.
• Yazdığı oyunların konularını genellikle tarihe dayandırmakla birlikte, oyunlarında tarihi incelemeye değil, karakterlerin kişilik ve iç dünyalarını yansıtmaya önem vermiştir.

TİYATROLARI: IV. Murat, Deli İbrahim (TDK 1968 Tiyatro Ödülü), Genç Osman, Kösem Sultan( Avni Dilligil 1982 Ödülü), Bizans Düştü, Sokrates Savunuyor, Cem Sultan (1984 ENKA Ödülü), Allah’ın Dediği Olur…

• RECEP BİLGİNER (1922 – 2005)
• Şiirleri de olmasına karşın tiyatrocu olarak tanınmıştır. Ayrıca gazetecidir.
• Türkiye’nin sosyal sorunlarını toplumcu oyunlarıyla yansıtan, gücünü gazetecilikten alan bir yazardır.
• Ona göre tiyatro, şiir, roman söz sanatıyla toplumdaki kötülüklere hücum etme sanatıdır.
• Tiyatrolarının az sözcükle çok düşünce dile getirdiğini söyleyen sanatçı, bu yönüyle bu türü, özellikle roman türünden ayırmıştır.
• Eserlerinde genellikle Güneydoğu Anadolu köylerinde geçen olayları anlatmıştır.

 TİYATRO: Sarı Naciye, İsyancılar, Yunus Emre, Parkta Bir Sonbahar Günüydü, Mevlana, Ben Kimim, Karım ve Kızım, Utanç Dünyası

• GÜNGÖR DİLMEN
• Oyunlarında mitoloji ve tarihten sıkça yararlandı.
• Türk edebiyatında özellikle absürt tiyatro alanında başarılı ürünler ortaya koyan sanatçı, bu türün önde gelen temsilcilerinden biri olmuştur.
• Absürt tiyatro türünde yazdığı “Canlı Maymun Lokantası”yla ödül aldı. Dramatik bir yapı ve şiirsel bir üsluba sahip bu eserde “kapitalist, maddeci, sömürgeci olan Amerikalı petrol kralı ve karısı” ile “fakir, maneviyatçı ve sömürülen Çinli şairin” şahsında iki ayrı dünyanın karşılaştırılması yapılmaktadır.
• Frigya kralı Midas’ın tutkusunu, hırsını, kibrini ve yanılgılarını anlattığı Midas üçlemesi (Midas’ın Kulakları, Midas’ın Altınları, Midas’ın Kördüğümü) önemli eserlerindendir.
• Tek perdelik “Midas’ın Kulakları” ile 1959’da Sinema – Tiyatro dergisinin açtığı yarışmada birinci oldu.

Tiyatro Oyunları

• Galile’nin Günahları
• Osmanlı Dram Kumpanyası
• Hakimiyeti Milliye Aş Evi
• Kurban
• Aşkımız Aksaray’ın En Büyük Yangını
• Ben Anadolu
• Bağdat Hatun
• Deli Dumrul
• Midas’ın Kulakları
• Midas’ın Altınları
• Midas’ın Kör Düğümü
• Akad’ın Yayı
• Troya İçinde Vurdular Beni
• Canlı Maymun Lokantası

• Turgut ÖZAKMAN (1930-2013)
• Tiyatro, roman, araştırma inceleme gibi alanlarda eserler vermiştir.
• Eserlerinde çoğunlukla Türk tarihinin çeşitli evrelerini ele almıştır.
•  Toplum dışına sürülmüş kişilerin toplumla uyuşmazlığını veren yazarlardan biri olan Turgut Özakman, aşağılık duygusunu toplumsal koşullar açısından inceleyişiyle dikkati çeker. “Güneşte On Kişi”, “Ocak”, “Paramparça”, “Komşularımız” bu konuyu aile yaşayışı çerçevesinde verdiği oyunlarıdır.
• İlk oyunu olan “Penbe Evin Kaderi”nde ve “Kaneviçe”de kuşaklar arasındaki kopuşu, yabancılaşmayı ele alır.
• Yazar, “Duvarların Ötesinde” adlı oyununda, toplumun suçlu insanları bir kenara itişini eleştirerek onlara daha uygarca davranmak gerektiğini savunur.
• Bireylerden olaylara geçen sanatçı, Reşat Nuri Güntekin’in “Değirmen” adlı romanından değişiklikler yaparak “Sarıpınar 1914” adıyla oyunlaştırır. Yazar bu oyununda, Osmanlı tarihini eleştiririr.
• Osmanlı İmparatorluğu’nda, İstanbul’da oturan yöneticilerle Anadolu’daki kopukluğu ortaya koymaya çalıştığı bu oyunu izleyerek kaleme aldığı aynı çizgideki ikinci oyunu da “Ulusal Kolej Disiplin Kurulu”dur.
• Tiyatrolarında günlük yaşamın çelişkilerini ve gülünç yönlerini ele almıştır.
• Romanları belge niteliği taşır.
• Romanlarında yakın tarihe ve Kurtuluş Savaşı’na yönelmiştir.
• Sade, gösterişsiz, basit mecazlardan yararlanan, yer yer ince alaysamalı, duru bir dili vardır.

Eserleri:

• Roman: Korkma İnsancık Korkma, Romantika, 19 Mayıs 1999 Atatürk Yeniden Samsun’da, Şu Çılgın Türkler, Diriliş-Çanakkale 1915, Cumhuriyet-Türk Mucizesi
• Oyun: Ah Şu Gençler, Töre, Sarıpınar 1914, Fehim Paşa Konağı, Resimli Osmanlı Tarihi, Bir Şehnaz Oyun, Hastane, Karagöz’ün Dönüşü, Kardeş Payı, Darılmaca Yok, Berberde, Ben Mimar Sinan, Ak Masal Kara Masal, Pembe Evin Kaderi, Güneşte On Kişi, Duvarların Ötesi, Kanaviçe, Paramparça
• Senaryo: Keloğlan Aramızda, Tuzsuz Deli Bekir, Keloğlan’la Cankız, Mevlana, Yatık Emine, Keloğlan İz Peşinde, Turhanoğlu, Kanije Kalesi, Son Akın, Kutuluş, Rıza Beyler, Cumhuriyet, Dersimiz: Atatürk
• Araştırma-İnceleme: Dr. Rıza Nur Dosyası, Atatürk, Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet Kronolojisi, Vahdettin, Mustafa Kemal ve Milli Mücadele, “Mustafa” Filmi Hakkında
• Meslek Kitapları: Oyun ve Senaryo Yazma Tenkniği, Radyo Notları

• Tiyatroları: Pembe Evin Kaderi, Ben Mimar Sinan, Ah Şu Gençler
•  Roman: Şu Çılgın Türkler, Diriliş-Çanakkale 1915

• NAHİD SIRRI ÖRİK (1895–1960)
• Hikâye, roman, oyun yazarıdır. Çevirmenlik yapmıştır.
• Abdülhamit Düşerken adlı romanı ünlüdür. Ayrıca oyun yazarıdır. Tiyatroları: Sönmeyen Ateş, Muharrir, Alınyazısı

• AHMET KUTSİ TECER
• Daha çok şair kimliğiyle ön plandadır.
• Tiyatrolarında Batı tekniği ile folklor ve halk malzemesini işlemek suretiyle milli tiyatroya ulaşmak istemiştir.

TİYATROLARI: Köşebaşı, Koçyiğit Köroğlu, Yazılan Bozulmadan…

1. ADALET AĞAOĞLU: Evcilik Oyunu, Çatıdaki Çatlak, Fikrimin İnce Gülü

1. GÜNER SÜMER:Yarın Cumartesi, Bozuk Düzen, Hüzzam, Baba İle Oğul

1. BAŞAR SABUNCU:Kargalar, Şerefiye, Çark, Mutemet Ali Rıza Bey’ib Yaşanmış Hayat Hikayesi, Kaldırım Serçesi, Kan ve Gül (uyarlama)

1. AZİZ NESİN: Toros Canavarı, Biraz Gelir Misiniz?, Çiçu…..

1. MELİH CEVDET ANDAY: İçerdekiler, Mikado’nun Çöpleri

1. OKTAY RIFAT:Kadınlar Arasında

1. NECATİ CUMALI: Necati Cumalı, roman, öykü, şiir ve tiyatro gibi birçok edebi türde eserler veren üretken bir yazardır.

Tiyatrolarında yaşama sevinciyle yüklü günlük izlenimlerin güzelliklerini, Anadolu insanının çaresizliklerini, aşk ve sevgi konularını işlemiştir.

TİYATROŞARI: Boş Beşik, Vur Emri, Ezik Otlar,Susuz Yaz, Tehlikeli Güvercin, Yeni Çıkan Şarkılar,Nalınlar, Masalar, Mine, Kaynana Ciğeri…

1. NECİP FAZIL KISAKÜREK: Şiirleriyle ünlü sanatçımızın tiyatro eserleri de oldukça başarılıdır.

Güçlü bir yazım tekniğinin görüldüğü tiyatro oyunlarında daha çok korku ve kaygı psikolojisini işledi.

TİYATROLARI: Tohum,Künye, Bir Adam Yaratmak, Para, Namı Diğer Parmaksız Salih ,Reis Bey, Abdülhamit Han

1. OĞUZ ATAY:Oyunlarla Yaşayanlar
2. SABAHATTİN KUDRET AKSAL: Edebiyat dünyasına şiirle girmiştir.

Şiirlerinden başka hikâye, tiyatro ve romanları ile de başarılı örnekler veren sanatçı, şiirlerinde yaşama sevincini, gelip geçici kısa süreli mutlulukları; hikâyeleri ve oyunlarında ise psikolojik gözlemlerini ele almıştır.

Eserlerinde insan-çevre-kâinat münasebetlerini araştırmaya yönelik bir tutum görülen sanatçı özellikle yazdığı tiyatrolarla ölmezliğe ulaşmıştır.

TİYATROLARI: Evin Üzerindeki Bulut,

 Şakacı, Bir Odada Üç Ayna,Tersine Dönen Şemsiye, Kahvede Şenlik Var,

Kral Üşümesi, Önemli Adam,

Bay Hiç, Bir Dalda Üç Ayna