Şiir, duygu, hayal ve düşüncelerin bir düzene bağlı olarak, çekici bir dil ve ahenkli mısralar içinde aktarılmasıdır. Edebiyat türlerinin en eskisi şiirdir.
Bugüne kadar şiirin birçok tanımı yapılmıştır. Bu tanımlamalar çağdan çağa, kişiden kişiye değişmiş; kesin bir tanıma ulaşmamıştır.
Şiir türü öznel nitelikleri ağır basan bir türdür.
Ahmet HAŞİM, şiiri “Nesre çevrilmesi mümkün olmayan nazım ‘ olarak tanımlar. Cahit Sıtkı TARANCI’ya göre ise “Şiir, sözcüklerle güzel şekiller kurma sanatıdır.”
Şiiri düz yazıdan ayıran ölçü, mısra, ahenk gibi unsurlar vardır.
Şiirde “söyleyici” diye bir kavram vardır. Nasıl ki hikâyede anlatıcı varsa şiirde de şairin konuşturduğu bir söyleyici söz konusudur. Şairin duygu ve düşüncelerini emanet ettiği kurmaca kişiye söyleyici denir.
Nazım (şiir) biçimindeki yazılara “manzum“; Nazım parçalarına da “manzume” denir.
ŞİİR İNCELEMEDE ÖNEMLİ KAVRAMLAR
- Zihniyet: Şiirin yazıldığı döneme ait sosyal, siyasi, dini, ekonomik, eğitim ve kültürel özellikleri şiirin zihniyetini oluşturur.
- Şiirde Ahenk: Şiirin ölçüsü, uyağı, redifi, asonans, aliterasyon, gibi ses tekrarları ahengi oluşturan unsurlardır.
- Şiir Dili: Şairlerin süslü ya da süssüz (sade), duru ya da karmaşık anlatımları şiir dilini oluşturur. Edebi sanatlar şiirin estetiğini artırır.
- Şiirde Yapı: Nazım şekilleri ve nazım türleri şiirin yapısını oluşturur.
- Nazım: Duygu ve düşüncelerin ölçülü ve uyaklı bir biçimde ifade edilmesidir.
a) Nazım türü: Şiirlerde işlenen konu ve temaya göre şiirlerin aldığı adlardır.
b) Nazım şekli/biçimi: Şiirlerin ölçü, nazım birimi, ahenk özelliklerine göre aldığı adlardır.
- Şiirde Tema: Şiirde birimleri birbirine bağlayan anlam bütünlüğü sağlayan temel öğe temadır.
- Şiirde Gerçeklik ve Anlam: Şairler edebiyatın konusu olan(insan doğa ve yaşam)alırlar ve bunların ifade ediliş biçimi şiirde kullandıkları zaman, gerçeklik birbirinden farklıdır. Şair herkesin gördüğü bir gerçeği değişik şekil ve boyutlarda anlatılır.(benzetmeler, mecazlar, söz sanatlarından faydalanılarak)
- Şiir ve Gelenek: Şairlerin yaşadıkları dönemdeki geleneği şiirlerine yansıtmalarıdır. Ritim, ahenk unsurları, ölçü, konu, tema, zihniyet aynı olsa da farklı dönemlerde yaşayan şairlerin şiirlerinde kullanılan imgeler, semboller, birbirlerinden farklı olur.
- Yorum: Şairin ne anlatmak istediğini anlamaya yorum denir. Bir şiiri doğru yorumlayabilmemiz için şairin hayatını edebi kişiliğini (zihniyetini, geleneğini…) iyi bilmemiz ve şiir üzerinde doğru düşünebilmemiz gerekir