1960 kuşağı şairleri, 1961 anayasasının sağladığı özgürlükle birlikte, Nazım Hikmet’in kitaplarının yayımlanmasının serbestleştiği, siyasal ve güncel dergilerin yoğun olarak okunduğu ve gündemi belirlediği bir ortamın etkisindedirler.
“Yeni Gerçek”, “And”, “Halkın Dostları”, “Militan” gibi dergiler etrafında toplanan şairler, şiir anlayışlarını ve ideolojilerini bu dergilerde açıklamaya çalışmışlardır.
Marksist felsefeyi benimseyen toplumcu gerçekçi şairler, daha çok sosyal ve güncel politikayı konu edinmişler, halkın ve işçi sınıfının sorunlarını politik bir bakışla ortaya koymaya çalışan şiirler yazmışlardır.
Önemli temsilcileri Can Yücel, Ataol Behramoğlu, İsmet Özel, Süreyya Berfe, Özkan Mert, Ahmet Arif, Hasan Hüseyin Korkmazgil, Özdemir İnce, Gülten Akın, Refik Durbaş ve Nihat Behram’…dır.
Özellikleri:
- Kendilerini toplumun sözcüsü olarak görmüşlerdir.
- İkinci Yeni şiir anlayışına karşı çıkmışlardır. Kapalı anlatımı reddetmişler açık bir anlatımı tercih etmişlerdir.
- Biçimden çok içeriğe önem vermişlerdir.
- Umut ve yarına inanç, zorluklara karşı direnme ve isyan temalarını işlemişlerdir.
- Marksist ideolojinin etkisinde politik, devrimci şiirler yazılmıştır.
- Şairler şiirleriyle topluma mesaj vermeye çalışmışlardır.
- Mesajların etkili olması için slogan üslubundan yararlanmışlardır.
- Geleneksel şiir anlayışının olanaklarını kullanmışlardır.
- “Sanat, tolum içindir.” anlayışının hâkim olduğu görülür.
İkinci Yeni Sonrası Toplumcu Şiirin Önemli Şairleri
1. ATAOL BEHRAMOĞLU
*İlk şiirlerinde Attila İlhan ve II. Yeni’nin etkisiyle kapalı ve imgeli şiirler yazmıştır.
*1970’li yıllarda işçi sınıfının, siyasal mücadele içerisinde bulunan insanların sıkıntılarını, duygularını ve umutlarını anlatmıştır.
*Nazım Hikmet çizgisinde yalın ve içten, yüksek tonda şiirler yazmıştır.
*Şiirlerinde aşk, doğa ve başkaldırı temaları ağır basar.
* “Yaşadıklarımdan Öğrendiğim Bir Şey Var” şiiriyle geniş kesimler tarafından sevilmiştir.
*Şiirlerini günlük konuşma diliyle, yalın ve açık bir anlatımla yazmıştır.
*Şiir: Bir Ermeni General, Bir Gün Mutlaka, Yolculuk Özlem Cesaret ve Kavga Şiirleri, Kuşatmada, Mustafa Suphi Destanı, Dörtlükler, Ne Yağmur… Ne Şiirler…
2. İSMET ÖZEL
* İkinci Yeni esintisiyle başlayan şiir serüveninde, 1960 ve 1970’li yıllarda, toplumcu şiirin unutulmaz şiirlerini yazmıştır.
*İlk şiirlerinde Hristiyanlık dinine ait kavramları kullanmıştır.
*1974’te “Diriliş” dergisinde yayımladığı “Amentü” şiiri ile İslami, mistik bir yöneliş içinde olmuştur.
*Şiirlerinde özgürlük, başkaldırı, yabancılaşma ve bunalım, işlediği başlıca temalardır.
*Serbest ölçüyle yazdığı şiirlerinde imgeli söyleyişe, sıfatlara, aliterasyonlara sıkça yer verilmiştir.
*Şiir: Geceleyin Bir Koşu, Evet İsyan, Cinayetler Kitabı, Cellâdıma Gülümserken, Erbain…
3. SÜREYYA BERFE
*İlk şiirlerinde İkinci Yeni akımının izleri görülür.
*Daha sonra toplumcu, politik, kara mizaha varan ironik bir şiire yönelmiştir.
*1966’dan sonra halk geleneğinden beslenen yeni bir şiir dili kurmanın olanaklarını aramış, toplumsal ve halkçı bir yönelim gösteren şiirler yazmıştır.
*Şiirlerinde en çok Anadolu ve tabiat, kentleşmeye karşı duruş, devrimci duyarlılık, savaş ve militarizm, aşk, yalnızlık, karamsarlık, ölüm temalarını işleniştir.
*İlk şiirlerinde soyut ve imgeli bir dil kullanırken sonrasında günlük konuşma dilini tercih etmiştir.
*Şiir: Gün Ola, Savrulan, Hayat ile Şiir, Ufkun Dışında, Ruhumun, Nabiga…
4. AHMED ARİF
*Şiirlerinde halk edebiyatından yararlanmıştır.
*Doğunun, efsane, destan, masal, türkü, ağıt gibi folklorik özelliklerinden ve halk unsurlarından faydalanır.
*Anadolu insanının dertlerini, özlemlerini, sevinçlerini lirik bir söyleyişle dile getirmiştir.
*İsyan, direniş, haksızlık ve Anadolu’yu işlemiştir.
* Ahmed Arif’in şiirine, umudun, inceliğin, korkusuzluğun şiiri denmiştir.
*Lirik, epik şiiri ve koçaklama tarzını tercih etmiştir.
*Sevdanın ve kavganın şairidir.
*Şiirlerinin birçoğu bestelenmiştir.
*Bütün şiirlerini Hasretinden Prangalar Eskittim adlı tek şiir kitabında toplamıştır.
5. CAN YÜCEL
*Modern şiirimizin hiciv ustalarındandır.
*Şiirlerinde yöresel söyleyişlere, deyimlere ve argo sözlere yer vermiştir.
*İlk şiir kitabı Yazma, yaşama sevincini içerir.
* İlk şiirlerinde uyaklı söyleyiş, coşkulu anlatım, geleceğe umut ve güvenle bakış belirgin özelliklerdi.
*1973’te basılan ikinci şiir kitabı “Sevgi Duvarı”nda imge-sözcük-anlam üçlüsünün birbiriyle dengelendiği insan-doğa ilişkilerini konu alan şiirleri dikkat çekti.
*”Bir Siyasinin Şiirleri” kitabında toplumsal eleştirilerine yer vermiştir.
*Şiir: Yazma, Sevgi Duvarı, Bir Siyasinin Şiirleri, Ölüm ve Oğlum, Şiir Alayı, Rengahenk, Kuzgunun Yavrusu, Alavara, …
6. GÜLTEN AKIN
*Rüzgar Saati adlı kitabında aşk, sevgi, ayrılık,özlem, yalnızlık, kadın sorunları gibi temaları işlemiştir.
*Kestim Kara Saçlarımı kitabında bireysel duygular ve özellikle “ben” kavramını işlemiştir.
*Kırmızı Karanfil ile toplumcu şiirlere yönelmiştir.
*Halk şiirinden ve folklorik ögelerden yararlanmıştır.
*Birçok şiiri bestelenmiş ve yabancı dile tercüme edilmiştir.
*Şiir: Rüzgar Saati, Kestim Kara Saçlarımı, Sığda, Maraş’ın ve Ökkeş’in Destanı (yapma destan), Sevda Kalıcıdır, Sonra İşte Yaşlandım…
7. REFİK DURBAŞ
*İlk şiirleri İkinci Yeni etkisindedir ve bireyci, varoluşçu ve soyut şiirlerdir.
*Daha sonra şehir yaşantısı, çocukluk anıları, kır yaşamı, Anadolu ve toplumsal sorunları işlemiştir.
*Edebiyatımızda “çarşıların, işçi kızların, pazar yerlerinin, çayevlerinin dünyasını yansıtan şair” olarak bilinir.
*Şiir: Kuş Tufanı, Hücremde Ayışığı, Çırak Aranıyor, Çaylar Şirketten, Tilki Tilki Saat Kaç…
8. HASAN HÜSEYİN KORKMAZGİL
* Şiirlerinde halk şiiri, divan şairi ve çağdaş şiire ait çeşitli ögeleri bir arada kullanan, özgün bir şairidir.
*Şiir anlayışını “özgür koşuk/serbest şiir” sözüyle ifade etmiştir.
*Aşk, tabiat, Anadolu sevgisi, haksızlık, adaletsizlik temalarını işlemiştir.
*Şiirlerinde yazım kurallarına uymamış, büyük harf kullanmamıştır.
*Kafiye ve ölçüye önem vermemiştir. Aliterasyon ve ses tekrarlarıyla ahengi sağlamıştır.
*Alışılmamış bağdaştırmalarla kendine özgü bir şiir evreni oluşturmuştur.
*Günlük konuşma dilini kullanmış, deyim ve kalıplaşmış ifadelerden yararlanmıştır.
*Bazı şiirleri bestelenmiştir.
*Şiir: Kavel, Temmuz Bildirisi, Kızılırmak, Acıyı Bal Eyledik, Koçero Vatan Şiiri, Haziranda Ölmek Zor, Acılara Tutunmak,…