FİİLLER (EYLEMLER)
Varlıkların yapmış oldukları bir işi, hareketi, oluşu, durumu; kip ve kişi eki alarak belirten sözcüklere fiil yani eylem denir.
Eylemler “-mak,-mek” mastar eklerini ve “-ma,-me” olumsuzluk eklerini alabilirler. İsimle diil arasındaki farklardan biri budur.
Fiiler, sonunda kısa çizgi (-) konarak gösterilebilirler: ağla-, gül-, yaz-, vur-, öp-
Sev- ……………sev-mek……………sev-me-mek
Öt-………………öt-mek…………….öt-me-mek
Kuş……………..kuş-mak……………kuş-ma-mak…….Bu örnekte gördüğümüz gibi bu ekleri getirdiğimizde anlamsız bir şey çıkar karşımıza. Bu nedenle “kuş” isim; “sev- ve öt-“ise fiildir.
ANLAMLARINA GÖRE FİLLER
- KILIŞ (İŞ) FİLLERİ
Öznenin yaptığı işi, öznenin dışında başka bir varlığa yükleyen fiillere kılış fiili denir. Yani yapılan işten etkilenen bir varlığın olduğu fillerdir. Nesne alabildiği için geçişli çatılı fillerdir.”Neyi, kimi” sorularına cevap verebilirler. Başına “onu” zamirini getirdiğimizde anlamlı olurlar.
Eşyaları yerinden kaldırdı. (Neyi kaldırdı?- Eşyaları)
Sabaha kadar okudu. (Neyi okudu? -Onu)
- DURUM FİLLERİ
Öznenin içinde bulunduğu durumu anlatan fiillere durum fiili denir. Bu tür fiiller nesne alamazlar. “Neyi, kimi” sorularına cevap vermezler. Başına “onu” zamiri getirildiğinde anlamsız olur.
Bu gece çok derin uyudum. (Neyi uyudum?- cevap yok)
Şuraya oturunuz. (Neyi oturunuz?- cevap yok)
- OLUŞ FİİLLERİ
Eylemin bir durumdan başka bir duruma geçtiğini bildiren fiillerdir. Değişimler irade dışıdır. Gerçekleşmeleri bir zamana yayılır ve kendiliğinden olur. Nesne almazlar.
Bebeğin tırnakları uzuyordu.
Domatesler birkaç haftaya kızarır.
Ağaçların yaprakları sararıyor sonbaharda.